آشنایی با اصطلاحات کوهنوردی

در این مطلب از اسپرتان قصد داریم  نکاتی رو آموزش بدیم که در کوه و کوهنوردی مورد استفاده قرار میگیرند در واقع همشون اصطلاح اند. اگه کوهنورد هستید بهتره که اصطلاحات کوهنوردی رو به یاد داشته باشید.

اصطلاحات پایه کوهنوردی

کوه (Mountain):
زمینی که نسبت به پیرامون خود به طور مشخصی برجسته تر بوده و دارای دامنه های شیب داری باشد. ارتفاع دقیقی برای آن تعریف نشده است ولی معمولاً زمین هایی که حدود ۶۰۰ متر از اطراف خود بلندتر باشند را کوه می نامند. کوه ها به سه شکل به وجود می آیند:

• بر اثر چین خوردگی سطح زمین.
• بر اثر فرسایش.
• بر اثر فعالیت های آتشفشانی.

کوه ها : ۵۲%آسیا ، ۳۶ %آمریکای شمالی ، ۲۵%اروپا ، ۲۲%آمریکای جنوبی ، ۱۷%استرالیا ، ۳%آفریقا را پوشانده اند و روی هم رفته ۲۴%خشکی های زمین را شامل می شوند.

کوهنوردی چیست : به بالا و پایین رفتن به صورت پیاده از ارتفاعات طبیعی کوهنوردی گفته می شود.

تپه hill چیست : به بلندی های با ارتفاع کمتر از ۶۰۰ متر تپه گفته می شود.

🔴 همچنین بخوانید :آمادگی قبل از کوهنوردی

قله (Summit , Peak , Top):بلندترین نقطه هر کوه را قله می نامند. ممکن است در بالای برخی از کوه ها دو یا چند قله هم ارتفاع وجود داشته باشد. در کوه هایی که در رأس آن دو یا چند قله ی هم ارتفاع وجود دارد، قله بلندتر را قله ی اصلی و قله های کوتاه تر را قله ها ی فرعی می نامند.

قله اصلی چیست : به بلندترین قله یک کوه قله اصلی گفته می شود.

قله فرعی چیست : به سایر قلل در یک خط الراس قلل فرعی گفته می شود.

رشته کوه چیست : به زنجیره ای از کوه های به هم پیوسته رشته کوه گفته می شود.

یال چیست : به محل برخورد در دامنه های شیب دار در بالاترین نقطه تماس(شیب محدب و برآمده بین ۲ دره) یال گفته می شود.

خط الرأس (Divide):
به خط اصلی و بلندترین یال بین دو قله که محل تقسیم آب باران باشد، خط الرأس گفته می شود. واژه ی فارسی معادل آن آب پخشان است. خط الرأس اصلی محل تقسیم دو حوزه ی آب ریز جداگانه است. در حالی که خط الرأس فرعی با این که محل تقسیم آب است، اما آب های سرازیر شده از هر دو قسمت آن به یک حوضه ی آب ریز ریخته می شوند.

گردنه چیست :پایینترین نقطه ی تماس بین دو کوه را گردنه مینامند.گردنه ممکن است محل عبور خودرو باشد، مانند گردنه ی قوچک در نزدیکی تهران، یا محل عبور راههای قدیمی باشد، مانند گردنه ی افجه بشم و یا مکانی باشد که فقط راه پیمایان از آن استفاده میکنند، مانند گردنه ی شانه کوه در منطقه تخت سلیمان.

دره چیست :محل برخورد دو دامنه ی شیبدار را در پایینترین نقطه ی تماس دره مینامند. دره معمولا محل عبور آب به صورت فصلی یا دائمی است.

خط القعر چیست : به ژرف ترین نقاط بستر رودخانه یا دره خط القعر گفته می شود.

صخره چیست : به سنگ های یکپارچه و بزرگ که صعود با یک طناب ۴۰ متری ممکن باشد صخره گفته می شود.

🔴 همچنین بخوانید :اصول تغذیه در کوهنوردی

دیواره چیست : به سنگ های یکپارچه و بزرگ که صعود با یک طناب ۴۰ متری ممکن نباشد دیواره گفته می شود.

راه پاکوب چیست : به مسیری که در اثر رفت و آمد کوهپیمایان و کوهنوردان ایجاد می شود(رچ) پاکوب گفته می شود.

راه مالرو چیست : به مسیرهای جهت رفت و آمد حیوانات اهلی مالرو گفته می شود.

جان پناه چیست : مکانی به اندازه یک اتاق کوچک و بعضا متوسط در ارتفاعات کوهستانی بنا شده و بعضی از کوهپیمایان و کوهنوردان از آن جهت استراحت موقت و ضروری استفاده میکنند و دارای هیچگونه امکاناتی نمی باشد.

پناهگاه :مکانی که دارای بنای ساختمانی متوسط تا بزرگ می باشد و در کوهپایه ها و ارتفاعات متوسط بنا شده است که کوهپیمایان و کوهنوردان از آن به عنوان محل استراحت استفاده
می کنند.

قرارگاه چیست : به پناهگاه مجهز به خدمه و امکانات اولیه ، آب ، برق و … قرارگاه گفته می شود.

زیگزاگ چیست : در شیب ها در جهت بالا و پایین به سمت چپ و رایت حرکت می کنیم تا شیب کم شود به این شیوه پیمایش زیگزاگ گفته می شود.

تراورس چیست :traverse
معنای تحت الفظی آن میان بر است اما تراورس یک کوه بدین مفهوم است که قله را از یک سمت صعود کرده و از سمت دیگر فرود آییم . غالبا تراورس یک قله را برجسته ترین اقدام روی یک کوه می دانند که از آن رضایت خاطری عمیق به انجام دهندگان آن دست می دهد. در صورتی که در زمان صعود یک کوه برای عبور از موانع به سمت راست یا چپ تغییر جهت دهیم (عبور عرضی در کوه) آنرا تراورس مسیر صعود گویند. هنگام تراورس میتوان از بغل پا استفاده کرد البته باید توجه داشت این نوع حرکت فشار زیادی به پا خصوص عضلات آورده و برای مدت زیادی نمیتوان از آن استفاده کرد

شن اسکی چیست : مسیری که در کوه دارای شن و ینگ های گوچک می باشد و در هنگام فرود می توان روی آن سر خورد و پایین آمد. به این شیوه حرکت شن اسکی گفته می شود.

نقاب چیست : توده ای از برف که به وسیله باد بر بالای کوه به صورت آویزان فشرده می شود و هرآن احتمال شکسته شدن و فرو ریختن آن می رود ( در سنگنوردی به بالاترین نقطه شیب معکوس گفته می شود) نقاب گفته می شود.

بیواک : به بیرون ماندن شبانه (در اصطلاحات تجهیزات لوازم کوهنوردی کیسه ای که هنگام شب مانی بر روی کیسه خواب جهت حقظ دما کشیده می شود ) بیواک گفته می شود.

بهمن چیست : به توده عظیم برف که در اثر فرو ریختن نقاب برفی یا ذوب شدن یا صدا در کوه بوجود می آید بهمن گفته می شود.

ارتفاع زدگی چیست : رقیق بودن هوا و کم رسیدن اکسیژن در ارتفاعات منجر به بیماری هایی می شود به این تغسسر حالت ارتفاع زدگی گفته می شود.

برف کوری : از جمله مشکلاتی که به دلیل عدم استفاده از عینک دودی مناسب در کوه ایجاد میشود برف کوری است.

چکاد ( قله):
بلندترین نقطه هرکوه را چکاد یا قله مینامند. دربالای برخی کوهها چنانچه دو یا چند چکاد تقریبا هم فراز وجود داشته باشد چکاد بلندتر، چکاد اصلی و چکاد کوتاه تر چکاد فرعی خوانده میشود.
 شکلهای یک قله:
شکلهای یک چکاد میتواند به یکی ا ز سه حالت زیر باشد:
– منفرد: ماننددماوند در البرزمرکزی یا فوجییاما در ژاپن
– دم ماهی: دو قله تقریبا هم ارتفاع در نزدیکی یکدیگر مانند دوخواهران در البرزمرکزی یا کوه ماچاپوچار در پاکستان
– چندگانه: چند قله در نزدیکی یکدیگر مانند هفت–خوانی درالبرز یا گراندژوراس در فرانسه

🔴 همچنین بخوانید :با مراحل مدیریت اجرای برنامه کوهنوردی آشنا شوید

آتشفشان:
کوهی معمولامخروطی شکل که در اثر روی هم انباشته شدن مواد گداخته ای که از روزنه ای به نام دهانه ی آتشفشان خارج گردیده است، پدید آمده باشد.کوه دماوند یک آتشفشان خاموش است.

باتولیت:
باتولیت توده ای است از سنگهای آذرین درونی به شکل گنبد یا مخروط. وسعت این توده ها بسیار زیاد است، به طوریکه می تواند وسعتی حدود١٠٠کیلومتر مربع و ژرفایی بین١٠ تا٣٠کیلومتر را دربرگیرد.
سنگهای رسوبی و دگرگون بخش بالایی باتولیتها را میپوشانند و در نتیجه ی فرسایش، باتولیت درسطح زمین آشکار میشود. کوهستان الوند یک باتولیت است.
صخره:
سنگ هایی یکپارچه و بزرگ را که بتوان حداکثر با یک طول طناب(۴۰متر) صعود نمود، صخرهمی گویند.
دیواره:
به مناطقی گفته می شود که دارای سنگ های یکپارچه با شیب زیاد بوده و بلندی آن بیش از یک طول طناب نیاز می باشد.
زیگزاگ:
به پیمایش هایی که در آنها جهت بالا رفتن و پایین آمدن به سمت چپ و راست حرکتمی کنیم تا شیب مسیر کاهش یابد.
شن اسکی:
به شیب های شنی که مقدار سنگ ریزه آن به اندازه ای کوچک است که کفش تا نیمه یا بیشتر در آن فرو می رود، گفته میشود.با رعایت کامل کلیه موارد ایمنی از این شیب ها عمدتا برای پایین آمدن استفاده می شود.

بیماری ارتفاع زدگی:
بیماری و حالتی خاص که بعضی افراد هنگامی که به ارتفاع مشخصی می رسند، به آن دچار و قادر به ادامه مسیر نمی باشند.از علایم آن سردرد، تهوع و در موارد حاد اِدم مغزی یا ریوی
کارگاه:
محلی که با بستن طناب و وسایل فنی به آن و خودمان می توانیم با اتکا به آن صعود یا فرود خود را ادامه دهیم.

هم هوایی:
بسر بردن موقت در ارتفاع بالا برای تطبیق دادن و آماده کردن بدن با ارتفاع زیاد جهت صعود یا صعودهای بعدی.

فرود abseil
پایین آمدن از شیب های تند با طناب

صعود ascent
بالاروی تا قله یک کوه ، بالا رفتن از یک دیواره و مانند آن

صعود همزمان alpine fashion
(حرکت همزمان دو کوهنورد در شیبهای نسبتا ساده (مثلا در برف نوردی

صعود پی در پی chain climbing
صعود چند قله به دنبال یکدیگر و بدون وقفه (روی یک خط الراس یا جدا از هم ) که در سالهای اخیر مورد توجه بسیار قرار گرفته است

روش سبک بار alpine style
به آن روش آلپی هم گفته اند. صعود به قله های بلند با یک حمله ، یعنی با یک حرکت ممتد از پای کار و بدون برگشت به پایین برای تجدید قوا و وسایل، و بدون کارگذاری طناب یا بارگاه ثابت

🔷 جالبه بخوانید :آیا میدانید پارچه گورتکس چیست؟

روش محاصره ای siege style
روش صعود یک قله یا دیواره با رفت و برگشت های متعدد روی مسیر و کار گذاشتن طناب ثابت و چادر در فواصل مختلف

شناسایی reconnaissance
برنامه کوهنوردی یا منطقه گردی با هدف بررسی امکان صعود یا مسیر یابی

بارگاه ، چادرگاه camp
محل اقامت و قرار دادن وسایل در یک برنامه کوهنوردی بزرگ

پایگاه base camp
نخستین بارگاه که در پایین کوه برقرار می شود و معمولا بزرگترین بارگاه و محل تدارکات رسانی برای بارگاه یا چادر های بالا تر است

شب زده be knighted
گروه یا فردی که ضمن صعود یا بازگشت به شب برخورد میکند و مجبور به شب مانی می شوند،در مقابل آن شب مانی با برنامه است

میسر یابی route finding
فن پیدا کردن راه صعود در کوه یا روی صخره ها می باشد و از اساسی ترین فنون کوهنوردی بشمار می رود

مسیر نما topo (مخفف topographic picture)
عکس کوه یا صخره که روی آن مسیرها مشخص شده اند

پاکوب
راهی که در کوه بر اثر تکرار حرکت کوهنوردان درست شده است. کوهها و ارتفاعات ایران دارای مسیر هایی است که عمومأ بر اثر تردد زیاد کوهنوردان ایجاد شده و به آنها پاکوب یا مالرو می گویند که عموما دارای شیب مناسبی نیز هستند که بهترین مسیر برای صعود به قلل می باشند

مسیر سنگی rock climb
مسیری بر یک صخره که صعود آن نیاز به طناب و کاربرد مهارتهای ویژه دارد

مانع سنگی barre rocheuse
صخره یا توده سنگی پرشیب که معمولا ضمن پیش راهپیمایی با آنها برخورد می شود و دستیابی به بخشهای بالایی کوهستان را دشوار می سازد

سنگ پیمایی scrambling
با دست و پا بالا رفتن،صعود صخره های شکسته و ساده که معمولا در آن نیاز به استفاده از طناب نیست.

🔴 همچنین بخوانید :نکات مهم در مراقبت از کیسه خواب

شتر سواری
روش صعودی که در آن فرد پاهای خود را در دو سوی گرده یا یال بارک گذاشته و با کمک رانهاو دستها به جلو می رود

سنگ کوتاه (Rock)
سنگهای بزرگ و یکپارچه ؛ تخته سنگهایی که دارای شیب تند بوده و کمتر از یک طول طناب ارتفاع دارند

کلاهک overhang
(سطح سنگ یا یخی خیلی وسیع با شیب بیش از ۹۰ درجه ( شیب منفی

طاق ، سقف roof
چنانچه کلاهک کاملا با زمین موازی و بصورت ۱۸۰ درجه باشد کلاهک کامل یا سقف خوانده می شود و حالتی شبیه به سقف یک اطاق پیدا دارد

طاقچه ledge
محل تخت روی دیواره ، جایی که می توان روی آن ایستاد

بزرو gangway
طاقچه شیبدار در عرض یک سطح سنگی . اگر شیب آن به سمت بیرون باشد یا دیواره بالای آن شیب منفی داشته باشد رد کردن آن بسار دشوار است .بزرو ها رامیتوان با قرار دادن یک دست و یک پا روی آن و خزیدن به بالا صعود کرد

گیره hold
بر جستگی و فرورفتگی های سنگ که با گرفتن آنها یا پا گذاشتن روی آنها از سنگ بالا می روند

لبه
گیره بلند و باریک شکاف، شکاف ها بسته به اندازه ، دارای نامهای مختلفی هستند. که به ترتیب اندازه : انگشتی، دستی، مشتی، بدنی، تنوره

معبر، دهلیز و تنوره
مجرا و بریدگی های روی دیواره ها هستند

تنوره chimney
بریدگی در یک صخره که پهن تر از شکاف و بارکتر از دهلیز است،یک انسان درون آن جا شود

پاگستری bridging
باز کردن پاها و دست ها و فشار دادن آنها به دیواره دو سوی تنوره یا دو سطحی ها برای بالا رفتن

🔴 همچنین بخوانید : تخمین زمان انجام برنامه های کوهنوردی با قانون نایسمیت

منقار سنگی ، برج سنگی ، سوزنی یا شاخک
سنگی که بصورت برجسته از صخره بیرون زده باشد و با دیواره موازی باشد منقار سنگی نامیده می شود اگر این سنگ برجسته اندازه بزرگی داشته باشد سوزنی یا شاخک و اگر اندازه آن خیلی بزرگ باشد مثلا حدود ۵۰ متر برج سنگی ( pinnacle) ستون سنگی که در بخشهای بالایی باریک می شود،نامیده می شود

دماغه nose
لبه برآمده و کم وبیش عمود سنگ شبیه جرز دیوار . ممکن است فقط چند متر و یا صدها متر ارتفاع داشته باشد (مانند دماغه ال کاپیتان) سنگ-گوه ای که از تنوره بیرون زده و حالتی شبیه به یک لوله توپ پیدا کرده

باد پناه leeward
سمتی از یال یا کوه که در مقابل وزش باد نیست

واریزه scree
توده سست سنگ و شن در دامنه کوه یا درون دهلیزها ؛ که به آنها شن اسکی هم می گویند. این شیب ها دارای منبع شنی نرم بوده و پا درون آن فرو می رود. معمولا پایین آمدن از این شیب ها ساده است ولی بالا رفتن از آنها بسیار خسته کننده و باید تا حد امکان از صعود در این اجتناب نمایید چرا که با صرف انرژی زیاد مسافت کمی را خواهید پیمود . در این جور مکان ها باید جایی را انتخاب کرد تا شخص به عقب لیز نخورد، هنگام پایین آمدن از این نوع سطوح باید گام ها سریع و بدون مکث باشد، بصورتی که ابتدا پاشنه وارد شن شود

تختگاه plateau
قسمت صاف روی دامنه یا کمرکش کوه

چاک rift
دالان با دیواره های موازی و مستقیم

سنگ چین ،منار cairn
توده سنگ که برای مشخص کردن راه یا قله روی هم چیده شده اند

گدار
کم عمق ترین جای رود محل مناسب برای عبور از آب (با کفش و زاویه ۴۵ درجه) استفاده از طناب در صورت جریان تند

تنداب rapid
بخشی از رودخانه که دارای شیب تند و ناگهانی است . رودخانه های زیرزمینی (در غارها) نیز ممکن است دارای تندآب باشد

کارگاه ، نقطه حمایت belay point
محلی که نفر حمایت کننده از آنجا شخص صعود کننده را حمایت می کند

🔴 همچنین بخوانید :نکات مهم کوهنوردی برای مبتدیان

فرود آزاد free abseil
فرود از بالای یک کلاهک بصورتی که بدن در فضا معلق می شود

آمفی تئاتر amphitheatre
اصطلاحی که در بریتانیا بکار می رود و به چال کوچکی اطلاق می شود که گرداگرد آن می توان سنگنوردی کرد

گُرده (Arête – Flank):
یال هایی که شیب آن ها زیاد بوده و بیشتر از مناطق سنگی و صخره ای تشکیل شده باشند، گُرده نامیده می شود.

صخره (Rock):
به سنگ هایی یکپارچه و بزرگ، که بتوان حداکثر با یک طول طناب آن را صعود نمود صخره می گویند.

دیواره (Wall):
دیواره یا پرتگاه به مناطقی گفته می شود که دارای سنگ های یکپارچه با شیب زیاد بوده و برای صعود آن به بیش از یک طول طناب نیاز باشد.

خط القَعر ((Thalweg(DE) , Valley Line (EN)):
ژرف ترین نقاط بستر یک رودخانه یا دره را خط القعر می نامند.

یخ (Ice):
شکل جامد آب با تراکم تقریبی ۰٫۹گرم در هر سانتی متر مکعب به گونه ای که روی آب شناور می ماند. یخ همچنین به شکل بلورهای کوچک مانند برف ( Snow)، تگرگ (Hall) و یخ بندان (Frost) به وجود می آید.

برف (Snow):
بخار آب موجود در درجه های زیر صفر به شکل بلورهای یخ با ساختاری ظریف و پر مانند تشکیل می شوند به نام برف. برف ممکن است به شکل بلورهای منفرد یا به صورت تکه های بزرگ که از طریق اختلاط تعداد زیادی بلور ایجاد شده بارش کند.

نقاب (Cornice):
توده ای برفی که بر اثر وزش باد از بالای خط الراس یا یال جلوتر آمده باشد.

پل برفی (Snow Bridge):
پل یا قوسی از برف و یخ معمولا در سطح یخچال تشکیل می شود. خطرناک بودن بعضی از آن ها ممکن است به اندازه یک تله برفی باشد.

🔷 جالبه بخوانید : جهت یابی در طبیعت بدون قطب نما

برف گیجه (White – out):
حالتی از گیجی که به علت ریزش شدید یا پوشش کامل برف همراه با توفان به انسان دست می دهد و انسان نمی تواند جهت را به درستی تشخیص دهد.

برف چال / پهنه برف (Snow field):
چاله های کم عمق در نواحی کوهستانی و سرزمین های پرفراز که برف در آن انباشته شده و دارای سطحی تقریبا هموار هستند.

یخرفت (Moraine):
خرده سنگ و مواد دیگری که بر اثر عمل یخچال های طبیعی بر جای می مانند را یخرفت گویند. یخرفت به گونه های کناری – میانی – زمینی و پایانه ای (پیشانی) تقسیم می شود.

یخچال (Glacier):
رودخانه ای از توده یخ (گاهی به ضخامت ۳۰۰ متر) که از برف انباشته می شود. در سطح شیب دار بالای کوه ها یا گودال ها به وجود می آید. وزن برف باعث می شود تراکم این توده زیاد شود و به سوی دره های پایین تر به آرامی حرکت کند. سرعت آن از چند سانتی متر تا چند متر در روز متغیر است. حرکت یخچال بر روی زمین های ناصاف باعث به وجود آمدن شکاف های عمیق یا عوارضی چون یخشار و برج یخی روی سطح یخچال می شود.

شکاف یخچالی (Crevasse):
شکافی عمیق در سطح یخچال که به سبب فشار داخلی یخچال به جلو پیشروی می کند. شکاف یخچالی یکی از خطرناک ترین خطرات در کوه نوردی است. بعضی از آن ها بوسیله پل برفی یا تله برفی پنهان می شوند.

یخ چاک (Bergschrund):
فضایی گشاده بین دیواره ی سنگی و یخچال. این فضای گشاده وقتی به وجود می آید که یخ و برف موجود در یک سیرک یخچالی به طرف جلو به حرکت در آمده و مواد آن از دیواره سیرک جدا می گردد. این فضاها برای حرکت کوه نوردان اشکال ایجاد می کند. پای دیواره علم کوه و یخچال اسپیلت نمونه های یخ چاک در ایران است.

تله برفی (Snow Trap):
برفی ناپایدار و کم ضخامت که روی شکاف های برفی را پوشانده و در صورت گام نهادن بر روی آن می شکند.

گردآوری و تدوین : واحد ورزش اسپرتان